BAHARATLAR VE FAYDALARI
BAHARATLAR HEM DAMAK TADIMIZA HEM DE SAĞLIĞIMIZA İYİ GELİYOR
Baharatsız bir hayat düşünülemez öyle değil mi?! Her baharatın kendine has bir kişiliği, faydası ve keyfi var. Bu dosyada özellikle bazı baharatlardan bahsedip, faydalarını ön plana çıkaralım…
Baharat İsimi Nereden Geliyor Peki?
Arapça’da koku anlamına gelen bahar kelimesinden türeyen bu kelimenin Hintlilerin kendi ülkelerine verdikleri sankstrikçe Bharat isminden de geldiği söylenir.
Çeşitli bitkilerin tohum, çekirdek, meyve, çiçek,kabuk,kök,yaprak gibi kısımlarının bütün halde veya parçalanması, kurutulması, öğütülmesi ile elde edilen baharatlar; gıdalara az miktarda katılmalarına rağmen, aroma ve lezzet değişiminde önemli rol oynamaktadır. Baharatlar kokuları ve lezzetlerinin yanı sıra gıdaların sindirimini ve emilimini kolaylaştırırlar. Antimikrobiyal özellikleriyle de gıdanın bir nevi hijyenini sağlarlar.
Baharat Ticareti Tarih Boyunca Hep Karlı Olmuş!
İnsanlık tarihi boyunca hiçbir gıda baharat kadar etkili olmamıştır. Tarih boyunca baharat ticaretini elinde tutan ülkeler güçlü ve zengin olmuşlardır. Asya’dan kervanlar ve gemilerle Ortadoğu’ya, oradan da Batı’ya getirilen baharat, İpek Yolu diye adlandırılan ticaret yollarının en değerli ürünlerini oluşturmuştur. Baharatın tarihçesi insanlık tarihiyle iç içedir. Ülkelerin kaderinde ve tarihinde, keşiflerde büyük etken olmuştur. Venedik, Cenova gibi merkezler baharat ticaretiyle zenginleşmişlerdir. Baharatın gıdalarda kullanımı ile ilgili ilk yazılı kayıt Mısır’da yapılan kazılarda bulunmuştur.
Avrupa’da İlk Tanınan Baharat Karabiber!
M.Ö 3500 yıllarına ait bu kayıtlarda hardalın hem yemeğe çeşni veren bir madde, hem de koruyucu olarak kullanıldığı bildirilmektedir. Avrupa’da ilk tanınan baharat ise; karabiberdir. 15. Yüzyıl, tek bir karabiber çuvalının bir insan hayatından daha değerli olduğu, ‘’spices’’ (baharat) kelimesinin nakit para anlamında kullanıldığı bir çağdır.
O yıllarda, bir ürünün pahalı olduğunu ifade etmek için, ‘’ Karabiber gibi pahalı’’ denildiği de kayıtlarda yer almaktadır.
Bu dönemde 10 gr. Hindistan cevizi ile 7 tane inek takas ediliyordu. Arazi alımları, gümrük vergileri gibi ödemeler karabiberle yapılıyordu. Ortaçağ Avrupası’nda soyluların sofralarındaki yemeklere tat veren baharatı, ancak varlıklı kimseler satın alabiliyordu.
Kuşkusuz en önemli işlevi et ve balık gibi kolay bozulabilen gıdaların uzun süre muhafazasını sağlayabilmesiydi.
İŞTE LEZZETLİ BAHARATLARIMIZ VE FAYDALARI…
KİMYON; kimyonun sinirleri uyarıcı, mideyi yatıştırıcı ve bağırsak gazını giderici özelliği vardır. Hazımsızlığa çok iyi geldiği için özellikle hazmı güç olan yiyeceklerde kullanılır. İştah açar, hazımsızlığı giderir, mide ve bağırsaklarda gaz birikmesini önler, sinirleri yatıştırır, sinirsel baş dönmelerini keser, anne sütünü arttırır, yüksek tansiyonu düşürür, romatizma ve şişmanlıkta faydalıdır. Yurdumuzda özellikle kıyma ile yapılmış köftelerde, et ürünleri, bazı kebaplarda, turşularda, lezzet verici olarak kullanılır.
BİBERİYE; Akdeniz çevresinde çok yetişen, güzel kokulu yapraklarını dökmeyen, çiçekleri soluk mavi renkli, bir bitkidir. Sindirime faydalı bir besin olan biberiye, mide ve bağırsakları uyararak hazmı kolaylaştırır. İdrarı ve bağırsak gazlarını söktürücüdür. Vücuda zindelik verir. Damar tıkanıklığını önlemeye yardımcı olur. Migren türü baş ağrılarını hafifletir, çarpıntıyı giderir. Astım ve bronşite karşı faydalıdır. Kansızlığa ve sarılığa iyi gelir. Balık buğulama, soslu tavuk, et yemekleri, haşlama et ve sebzelerde bir tutam yemekle beraber pişirilip sonra çıkarılır.
DEFNE YAPRAĞI; defne yaprağının yorgunluk, bronşit, uyutucu, mikrop öldürücü, hazım ettirici, spazm çözücü, mide bağırsak gazı söktürücü, idrar söktürücü, nefes açıcı, terletici, hazmettirici ve uyarıcı özelliği vardır. Soğuk algınlığı sebebiyle meydana gelen kırgınlık, romatizma, ağrılarına faydalıdır. Hamilelere yasaktır. Balık çorbası, et suyu ve şehriyeli çorbalarda, barbekü, spagetti ve domates soslarının hazırlanmasında, buğulamalarda, her türlü et ve sebze yemeklerinde kullanılır.
REZENE; yaprakları iplik biçiminde parçalı, hoş kokulu, baharlı meyveleri anason gibi yemeklerde kullanılan, hekimlikte gaz söktürücü olarak yararlanılan bir bitkidir rezene. Sindirim sistemiyle ilgili sorunu olan kişiler, mide ve gaz rahatsızlığı bulunanlar, soğuk algınlığı olanlar, öksürüğü kesilmeyen kişiler, emzirme döneminde olan anneler, anne sütünü artırmak isteyenler, bebeğinde devamlı gaz durumu olan anneler ve sinirlerini yatıştırmak isteyen kişiler için iyi bir şifa kaynağıdır.
TARHUN; tarhun otu güzel kokusuyla tuz, biber ve sirkenin yerini tutabilir. Vücutta biriken fazla tuzu ve suyu atmanıza yardımcı olur, sindirim salgılarını arttırarak sindirim sisteminin çalışmasını kolaylaştırır, mide ve bağırsaklarda oluşan gazları giderir, idrar söktürücü özelliği vardır, iştahınızı açmaya yardımcı olur, mikroplara karşı koruyucu anseptik özelliği vardır, kramp sorunlarını çözer, hıçkırığı anında keser, kan yapar. Sebze çorbalarında her türlü salata ve soslarında kullanılan bitki yemeklere çeşni katar.
KEKİK; açık pembe renkte çiçekler açan bitkinin yemeklere ve özellikle etlere farklı bir lezzet ve koku vermekte kullanılan bir baharatıdır. Akne tedavisinde temizleyici ve iyileştirici etkileri görülür. Gırtlak ve bademcik iltihaplarında iyileştirici özelliği vardır. Dezenfekte edici ve balgam söktürücü olarak kullanılır. Öksürük ve üst solunum yolları iltihabında çay ve gargara biçiminde kullanılmalıdır. İltihaplı yaraların temizliğinde ve iyileştirilmesinde etkili olur. Bütün ızgara etlerde, değişik hamur yemekleri özellikle pizzalarda kullanılır.
FESLEĞEN; genellikle ılıman iklimlerde yetişen, beyaz veya pembe renkte çiçekler açan ve güzel kokulu yaprakları olan bir bitkidir. Sakinleştirici özelliği ile vücudu rahatlatır. Hazımsızlığı giderir. Öksürüğü ve baş dönmesini keser. Ağız içindeki yaralara karşı faydalıdır. Arı sokmasında zehrin etkisini azaltır. Çayı yapılıp içilirse bağırsak gazlarını giderir. Cildi rahatlatır. Fesleğen ile hazırlanan losyonlarda saç derisine masaj yapılırsa saç köklerini güçlendirir. Soslu sebze ve et yemeklerinde, soslarda, çorba, yeşil salatalarda, çeşitli sebzelerde ve omletlerde kullanılır.
KARABİBER; zeytinsi, meyvelerin taneleri yuvarlak, yaprakları kalıp biçiminde bir bitkidir. Dünyaca bütün yemeklerde kullanılan karabiberin tadını koruması için özellikle tüketileceği zaman öğütülüp kullanması tavsiye edilmektedir. Özellikle sindirim sisteminin sağlıklı ve düzenli çalışmasına yardımcı olarak hazmı kolaylaştırır. Mideyi ısıtır. İştah açar. Hazmı kolaylaştırır. Gaz söktürür ve gaz birikmesine engel olur.
ANASON; anason öncelikle gaz söktürücü, mideyi güçlendirici ve öksürüğü yatıştırıcı olarak kullanılmalıdır. Sürekli hıçkırıklarda bir bardak anason çayı denenebilir. İştah açıcı, mideyi rahatlatıcı, yatıştırıcı ve sindirimi kolaylaştırıcı olarak kullanılabilir. Zeytinyağı, hardal, sirke ile yapılan soslarda, yeşil salatalarda, buğulamalarda, haşlamalarda, baharatlı ekmeklerde, kuru pasta, tuzlu kraker ve bisküvilerde kullanılır.
MUSKAT; küçük Hindistancevizi de denilen Muskat, zeytin büyüklüğünde, üzerinde çizgiler bulunan bir cevizdir. Muskat iştah açar ve sindirimi kolaylaştırır. Ağız kokusunu giderir. İdrar ve gaz söktürücüdür. Mide ağrılarını gidermeye yardımcı olur. Bulantı ve kusmayı önler. Kokusu sinirleri sakinleştirmeye yardımcı olur. Patatesli yemeklerde; köfte, püre vb. beşamel sosuna, çorbalara, mantarlı yemeklere, etli yemeklere katılır.
TARÇIN; defnegillerden bir ağacın kabuklarının soyularak rulo şeklinde kurutulmasıyla elde edilen tarçın çubuk veya toz şeklinde kullanılır. Tarçın ferahlık verir ve iştah açar, el ve ayaklardaki titremeleri ve damar tıkanıklığını önler, mide rahatsızlıklarına ve karın ağrılarına iyi gelir. Soğuk algınlığı ve nezleye karşı yararlıdır, kan şekerini dengeleyen Tarçın, şeker hastaları için çok faydalıdır. Bal ve limonla karıştırılıp yenirse boğaz yanmasına iyi gelir. Genellikle sütlü tatlılarda, salep, boza ve pastalarda kullanılır.